Docieranie modelarskiego silnika benzynowego

W modelarstwie coraz większe znaczenie mają modelarskie silniki spalinowe zasilane benzyną. Największe zastosowanie znajdują w modelarstwie lotniczym, ale coraz częściej stosowane są także jako napęd w modelach łodzi, samochodów oraz śmigłowców. Jedno z najczęstszych pytań, które zadają sobie modelarze brzmi: jak  prawidłowo dotrzeć modelarski silnik benzynowy? W modelach najczęściej używa się silników dwusuwowych, które są smarowane olejem rozpuszczonym w benzynie. Na rynku są również dostępne silniki czterosuwowe, które są smarowane w podobny sposób. Pomimo coraz doskonalszej obróbki mechanicznej w procesie produkcji, modelarskie silniki benzynowe wymagają dłuższego okresu docierania niż silniki żarowe. Prawidłowo dotarty silnik benzynowy może jednak być eksploatowany znacznie dłużej, niż silnik żarowy. Warto więc przeznaczyć trochę czasu i uwagi na jego prawidłowe dotarcie. W czasie docierania nie ma znaczenia czy silnik jest zamontowany w modelu, czy poza nim. Za to jest niezwykle ważne, aby był on prawidłowo i dobrze chłodzony. W trakcie docierania, gdy występuje nadmierne tarcie dopasowujących się części, silnik ma tendencję do przegrzewania się, więc zapewnienie mu prawidłowego, wydajnego chłodzenia jest niezwykle istotne.

Mieszanka paliwowa

Zwykle do docierania używa się mieszanki benzyny 95-oktanowej i oleju mineralnego, przeznaczonego do silników dwusuwowych. Polecam markowe oleje mineralne, na przykład, Castrol 2T lub Gulf Pride 2T. Przygotowując mieszankę warto zajrzeć do instrukci obsługi silnika, gdzie zwykle jest opisany cały proces, ponieważ od tej reguły są wyjątki. Na przykład, firma MVVS zaleca docieranie swoich silników wyczynowych z użyciem oleju syntetycznego. Jednak w wypadku typowego silnika, jeżeli zastosujemy olej syntetyczny do pierwszego uruchomienia, to jego ruchome części nie dopasują się do siebie lub będzie to trwało bardzo długo. Olej syntetyczny ma bardzo dobre właściwości smarujące, przez co trące o siebie części nie wyrównają swoich powierzchni i silnik "ułoży się” po bardzo długim czasie. Oleju syntetycznego użyjemy po dotarciu silnika. Do pierwszego uruchomienia silnika zastosujmy mieszankę o proporcji 1:25 (oleju do benzyny).
Każdy producent silników podaje czas potrzebny na dotarcie. Zwykle ten czas jest określany w przedziale od 1,5 do 2 godzin (dotarcie wstępne) i od 5 do 10 godzin na dotarcie właściwe. Dla silnika o pojemności 50 cm3, jest to równoważne zużyciu na dotarcie wstępne ok. 2 litrów paliwa i od 10 do 20 litrów na dotarcie właściwe.

Śmigło do docierania

Producent silnika zwykle poleca zakres wielkości śmigieł, które możemy zastosować do docierania. W czasie docierania lepiej wybrać śmigło o mniejszych gabarytach, aby nadmiernie nie przeciążać silnika.

Pierwsze uruchomienie
Wstępne docieranie modelarskiego silnika benzynowego (do 2 godzin) przeprowadzamy w warunkach stacjonarnych. Silnik powinien być zamocowany na stanowisku do docierania lub zabudowany w modelu, który znajduje się na ziemi i jest bezpiecznie przytwierdzony do podłoża. Nie regulujmy gaźnika - jest on ustawiony fabrycznie do pracy na tzw. „bogatej mieszance”. Po uruchomieniu silnika pozwólmy mu chwilę pracować na wolnych (lekko podwyższonych) obrotach. Błędem jest postawianie uruchomionego silnika pracującego z minimalnymi obrotami. Dodajmy delikatnie gazu sprawdzając reakcję silnika na operowanie przepustnicą. Silnik w okresie docierania powinien razem ze spalinami wyrzucać niespalony olej. Jest to zjawisko prawidłowe, wręcz konieczne. Zalecana jest praca ze zmiennymi obrotami. Zmienia się wówczas obciążenie pierścieni na tłoku, dzięki czemu mogą one dobrze ułożyć i dotrzeć, uszczelniając połączenie między pierścieniem, a cylindrem. Wraz z ilością spalanego paliwa należy stopniowo zwiększać otwarcie przepustnicy. Proces ten jest proporcjonalny do wypalania paliwa w zbiorniku – im więcej wypalonego paliwa, tym większe otwarcie przepustnicy. Prędkość obrotową silnika należy zwiększać stopniowo i na krótki czas.

Uwaga! Silnik jest smarowany olejem zawartym w paliwie. Zamykanie przepustnicy ogranicza smarowanie! Nie należy pozostawiać na dłuższy czas silnika pracującego z minimalnymi obrotami. Robiąc to można doprowadzić nawet do zatarcia silnika (zakleszczenia się tłoka w cylindrze na skutek rozszerzalności termicznej). Jest zdecydowanie lepiej cylicznie zwiększać i zmniejszać obroty, dostarczając silnikowi więcej paliwa, a więc i oleju tak potrzebnego do prawidłowego smarowania i chłodzenia. Po wypaleniu ok. 2-3 litrów paliwa nie należy obawiać się, aby na kilka sekund maksymalnie otworzyć przepustnicę. Na pewno takim działaniem nie uszkodzi się silnika. Wręcz przeciwnie, zwiększenie obrotów do maksimum spowoduje silniejszy docisk pierścieni do cylindra i ich lepsze dopasowanie.

Chłodzenie silnika w czasie docierania

Kolejną ważną sprawą jest dbałość o prawidłowe, efektywne chłodzenie docieranego modelarskiego silnika benzynowego. Jeżeli jest docierany silnik zamontowany w modelu, to nie należy montować maski silnika, która z całą pewnością ograniczy strumień powietrza chłodzącego. Przy pierwszym uruchomieniu silnika, należym go zgasić po upływie od 1 do 2 minut. W pierwszych minutach pracy silnik będzie miał tendencje do nadmiernego wzrostu temperatury. Jest to zjawisko normalne, ponieważ następuje intensywne tarcie pierścieni o powierzchnię cylindra. Po tym czasie należy wyłączyć silnik i pozwolić mu się schłodzić do temperatury około 30-40 stopni Celsjusza. Po schłodzeniu silnik uruchamia się na nieco dłużej - powinien pracować przez około 3-4 minuty. Kolejne cykle uruchomienia wydłuża się do 8-10 minut. Należy przy tym kontrolować temperaturę silnika i nie dopuszczać do jego przegrzania, ponieważ może to doprowadzić do zatarcia. Trzeba przy tym pamiętać o zwiększaniu obrotów silnika, doprowadzając wraz z paliwem odpowiednią dawkę oleju. Jeżeli podczas pracy silnika będą dobiegały podejrzane dźwięki lub zostanie stwierdzony nadmierny wzrost jego temperatury, należy natychmiast wyłączyć silnik i pozwólić mu się schłodzić.

Wyłączanie pracującego silnika

Silnik gasi się poprzez odcięcie dopływu prądu do układu zapłonowego. Nie wolno tego robić przez całkowite zamknięcie przepustnicy, ponieważ może to spowodować, że wykonując ostatnie obroty silnik zostanie odcięty od paliwa, a więc i nie będzie smarowany. Doprowadza to do szybszego zużycia się silnika, spadku jego mocy i jest szczególnie niewskazane (a także szkodliwe) zwłaszcza podczas docierania. W miarę wzrostu ilości wypalonego paliwa, w połowie docierania silnika, można zmniejszyć ilość oleju w paliwie. Na początku proporcje benzyny do oleju wynosiły 1:25, teraz można je zwiększyć do 1:33. Jest to istotne, ponieważ olej mineralny spalając się powoduje osadzanie się nagaru a denku tłoka i w komorze spalania.
Jeśli silnik przepracuje około 1,5-2 godziny (wypali co najmniej 2 litry mieszanki), to można wykonać pierwsze loty. Zakładamy maskę silnika i sprawdzamy reakcję na zmienne położenia przepustnicy. Silnik musi pracować stabilnie zarówno na wolnych obrotach (ok. 1300-1500 obr/min) oraz mieć swobodne i dynamiczne przejście z obrotów minimalnych na maksymalne. Jeżeli jest to konieczne dokonujemy korekty regulacji gaźnika zgodnie z opisem w artykule „Montaż modelarskiego silnika benzynowego w modelu”. (http://modelmotor.pl/webpage/pl/montaz-modelarskiego-silnikabenzynowego-...)
Dalsze docieranie silnika prowadzimy w czasie wykonywania lotów modelem, pamiętając o stosowaniu mieszanki 1:33 oleju mineralnego do paliwa oraz aby silnik pracował na „przelaniu” czyli na bogatej mieszance paliwowej (aby silnik wyrzucał z układu wydechowego drobiny niespalonego oleju). Loty należy wykonywać bez przeciążania silnika ograniczając czas pracy na obrotach maksymalnych, ale też nie unikając chwilowej pracy na obrotach maksymalnych. Czas lotu rozpoczynamy od 3-4 minut i stopniowo wydłużamy do 8-10 min.
Po zakończonym okresie docierania, pamiętajmy aby wymienić świecę zapłonową na nową (obecna jest już obłożona nagarem) i przestawić gaźnik na uboższą mieszankę (zawsze jest to konieczne). Regulacja gaźnika szczegółowo opisano w artykule „Montaż modelarskiego silnika benzynowego w modelu”.

Tomasz Motyl „Motylasty”